Biogram

Janusz Kijowski (ur. 14 grudnia 1948 r. w Szczecinie) – reżyser. Studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim (w czasie których publikował teksty krytyczno-filmowe w tygodniku „Kultura”)  ukończył w 1972 roku. 6 lat później ukończył natomiast Wydział Reżyserii na Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

Przed uzyskaniem dyplomu, w 1977 roku, zrealizował pod opieką artystyczną Wojciecha Jerzego Hasa pełnometrażowy film dyplomowy pt. „Indeks”, opowiadający historię Józefa Monety (Krzysztof Zaleski), który rzuca studia w akcie sprzeciwu wobec związanych z wydarzeniami marcowymi represji, które dotknęły jego kolegów. Kijowski skupił się w swoim filmie na egzystencjalnych konsekwencjach przyjęcia nonkonformistycznej postawy, co nie zostało dobrze przyjęte przez władze. Film został zatrzymany na półce przez cenzurę, a w konsekwencji pierwszym obrazem reżysera, który trafił na ekrany kin, było wyprodukowane w 1979 roku „Kung-Fu”. W tym samym roku odbywało się w ramach gdańskiego Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych międzynarodowe forum krytyki, na którym oficjalnie zatwierdzono termin „kino moralnego niepokoju”, sformułowany przez Kijowskiego na określenie nowego nurtu w polskim kinie.

Zarówno „Indeks”, jak i „Kung-Fu” stanowią dobre przykłady kina moralnego niepokoju. W pierwszym z filmów bohater próbuje postępować zgodnie z wyznawanymi przez siebie wartościami, za co płaci wysoką cenę. Zawiązanie akcji w „Kung-Fu” do złudzenia przypomina to z „Indeksu” – jej głównym bohaterem jest Witek Markowski (Piotr Fronczewski), inżynier, który ma dość zakłamania panującego w jego miejscu pracy i wyciąga na światło dzienne niewygodne dla szefostwa fakty. W akcie odwetu, osoby decyzyjne uknuwają intrygę, w wyniku której Witek traci pracę i trafia do aresztu. Jego odpowiedź na szykany różni się jednak od postawy Józefa Monety – z pomocą Markowskiemu przychodzą bowiem znajomi z czasów studiów, obecnie dysponujący pewnymi wpływami. Grupa przyjaciół podejmuje sygnalizowaną w tytule filmu walkę, co jednak, jak sugerowali niektórzy krytycy, sprowadza bohaterów do poziomu swoich przeciwników.

Z dylematami natury moralnej przychodzi się zmagać również Ewie (Ewa Dałkowska) i Markowi (Krzysztof Zaleski) z „Głosów (1980). Bohaterowie ostatniego filmu, który Kijowski nakręcił przed nadejściem stanu wojennego, są również przedstawicielami inteligencji – to kolejna cecha charakterystyczna kina moralnego niepokoju. Pierwsze trzy obrazy Janusza Kijowskiego łączy jeszcze jeden element, szczególnie istotny z dolnośląskiej perspektywy – wszystkie powstały we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych.

Część stanu wojennego Kijowski spędził zagranicą, m. in. wykładając w brukselskim Institut National Supérieur des Arts du Spectacle. Po powrocie do kraju, już w Warszawie, zrealizował m. in. „Maskaradę” (1986) i „Stan strachu” (1989). Od 2004 roku jest dyrektorem Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie, na Warmii i Mazurach zrealizował też w 2001 roku kryminalnego „Kameleona”. Od 2009  roku pełni też funkcję dyrektora programowego Koszalińskich Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”. Wykładał na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim.

oprac. Dawid Junke