Trwająca w dniach 17.07-02.08.1945 r. konferencja poczdamska – oprócz m.in. rozwinięcia wcześniejszych ustaleń z Jałty, ustanowienia Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec, przyznania ZSRR regionu Królewca – miała zasadnicze znaczenie dla ustalenia północnych i zachodnich granic Polski (Morzec Bałtyckie, Odra, Nysa Łużycka) i struktur narodowościowych na tych terenach (usunięcie Niemców).

Jak pisał Krzysztof Skubiszewski: „Układ poczdamski mówi o ‘zarządzie państwa polskiego nad tymi ziemiami’, zresztą określając je jako ‘byłe terytoria niemieckie’ – ‘byłe’, czyli już do Niemiec nienależące”[1]. I dalej: „Istotne było także wysiedlenie ludności niemieckiej. Plan usunięcia Niemców z Austrii, Czechosłowacji, Węgier i Polski został przyjęty 20 listopada 1945 r. przez Sojuszniczą Radę Kontroli w Berlinie jako akt wykonawczy w stosunku do układu poczdamskiego. Plan przewidywał, że z Polski wysiedlonych będzie 3,5 mln Niemców. Liczba ta wskazywała, że chodzi tu przede wszystkim o niemieckich mieszkańców ziem na wschód od Odry i Nysy, nie zaś tylko o mniejszość niemiecką z Polski przedwojennej. W 1931 r. mieszkało w Polsce 741 tys. Niemców; większość z nich ewakuowała się przed zbliżającym się frontem wschodnim i w Polsce już nie przebywała. Liczba 3,5 miliona odnosiła się w przeważającej mierze do Niemców, jacy w 1945 r. mieszkali jeszcze na ziemiach oddanych Polsce. Oczywiście, ludność niemiecka tych ziem była do roku 1945 znacznie większa, zmniejszyła się była jednak drastycznie, zwłaszcza wobec ucieczki oraz przymusowej ewakuacji zarządzonej przez rząd Rzeszy. Po zakończeniu działań wojennych powrót uchodźców nie był już możliwy”[2].

Pięć lat po konferencji poczdamskiej odwołał się do niej układ zgorzelecki (pełne brzmienie nazwy „Układ między Rzeczypospolitą Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej”), który doprecyzował wcześniejsze ustalenia. Przeczytaj więcej pod tym linkiem.