Powojenny i pojałtański podział terytorialny Polski spowodował konieczność ustanowienia ministerialnego zarządu nad wcielonymi do kraju tzw. Ziemiami Odzyskanymi. W tym celu 13 listopada 1945 r. powołano Ministerstwo Ziem Odzyskanych pod kierownictwem Sekretarza Generalnemu KC PPR Władysława Gomułki. MZO do 1945 r. pełniło nad nowymi obszarami władzę administracyjną, szczególnie w zakresie wysiedlania na zachód ok. 3 mln ludności niemieckiej i zarządzania mieniem poniemieckim, a jednocześnie zasiedlaniem – zwłaszcza ludnością kresową – tych ziem oraz ich zagospodarowanie.

„Powstanie MZO oznaczało ustanowienie władzy PPR nad 1/3 obszaru Polski22. Kierownictwo PPR oraz zdominowana przez tę partię administracja państwowa na ziemiach zachodnich, miały również odtąd decydujący wpływ na politykę wobec ludności niemieckiej. W mniejszym stopniu dotyczyło to pozostałej części Polski, w której administracja podlegała MAP, tam jednak problem ludności niemieckiej nie był tak znaczący”[1].

„Pod koniec działalności MZO w 1948 roku Ziemie Zachodnie i Północne odgrywały już znaczącą rolę w organizmie gospodarczym Polski, mimo iż były one poważnie zniszczone. Symbolicznym podsumowaniem wysiłków nad zagospodarowaniem omawianego obszaru była Wystawa Ziem Odzyskanych zorganizowana przez Ministerstwo Ziem Odzyskanych i Ministerstwo Przemysłu i Handlu we Wrocławiu”[2].

Na mocy ustawy „O scaleniu zarządu ziem odzyskanych z ogólną administracją państwową” z 11 stycznia 1949 r.  MZO zostało zlikwidowane.