Biogram

Wojciech Jerzy Has (ur. 1 kwietnia 1925 w Krakowie, zm. 3 października 2000 w Łodzi) studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, będąc jednocześnie słuchaczem Kursu Przysposobienia Filmowego. Po jego ukończeniu podjął pracę w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie, skąd przeniósł się do Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi.

Do Wrocławia Has zawitał w roku 1956, gdy w Wytwórni Filmów Fabularnych przystąpił do realizacji swojego pełnometrażowego debiutu fabularnego, Pętli. Adaptując opowiadanie Marka Hłaski, reżyser dodał do historii alkoholowych problemów Kuby (Gustaw Holoubek) wątki egzystencjalne, a całość przedstawił w konwencji łączącej wpływy ekspresjonizmu i surrealizmu. Zdjęcia plenerowe do Pętli kręcone były we Wrocławiu – między innymi na ulicach: Sroczej, Ptasiej i (nieistniejącej obecnie) Złote Koło – oraz w Kłodzku (ul. Spadzista i Czerska).

Urokliwe zakątki Dolnego Śląska Has ukazał w „komedii sentymentalnej” Rozstanie (1960). Na ekranie można rozpoznać choćby dworzec Wrocław Psie Pole (tutaj nakręcono sceny otwierające i zamykające film) oraz rynek w Brzegu, mieście obecnie znajdującym się w województwie opolskim, ale historycznie przynależącym do Dolnego Śląska. Has odwiedził również Bogatynię, kręcąc Złoto (1961) na terenie powstającego kombinatu energetycznego w Turoszowie. Reżyser ukazał na ekranie tamtejszy industrialny krajobraz w taki sposób, że socrealistyczny temat udało mu się przedzierzgnąć w surrealistyczną opowieść o złudzeniach i społecznych maskach.

We wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych Has nakręcił również dwa bodaj najbardziej wymagające realizacyjnie filmy w swoim dorobku: Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) i Lalkę (1968). Przepych tych kostiumowych superprodukcji daje dobre wyobrażenie o możliwościach, które filmowcom oferowała podówczas WFF. Do rozgrywających się w Madrycie scen z Rękopisu… wybudowano monumentalne dekoracje w okolicy kąpieliska Morskie Oko na Zalesiu i w Parku Szczytnickim. Jeszcze bardziej imponującą scenografię stworzono trzy lata później pod okiem Jerzego Skarżyńskiego, Adama Nowakowskiego, Tadeusza Kosarewicza i Andrzeja Płockiego na potrzeby Lalki. We Wrocławiu odtworzono, przy pomocy gigantycznych makiet, XIX-wieczną Warszawę – ul. Skarbowców zmieniła się w Krakowskie Przedmieście, na Krzykach zrekonstruowano również Powiśle. Warto odwiedzić archiwum fotografii dokumentacyjnych Filmoteki Narodowej, aby w pełni zdać sobie sprawę z ogromu przedsięwzięcia.

Poza wymienionymi wcześniej tytułami Wojciech Jerzy Has zrealizował w WFF również Wspólny pokój (1959), Jak być kochaną (1962) oraz Szyfry (1966). Po zakończeniu zdjęć do Lalki, Has przeniósł się do Krakowa, a Sanatorium pod Klepsydrą nakręcił już w Łodzi, z którą związał się również ze względu na pracę pedagogiczną w „Filmówce”.

Wojciech Jerzy Has zmarł 3 października 2000 w Łodzi. We Wrocławiu o nim nie zapomniano – od 1 kwietnia 2014 roku jego imię nosi zaawansowane technologicznie studio „B” w Centrum Technologii Audiowizualnych.

Oprac. Dawid Junke

Twórczość

Obszerne informacje o twórczości reżysera można przeczytać pod tym linkiem.