Biogram

Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach) w latach 1946–1949 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a edukację filmową w łódzkiej “Filmówce” odebrał w latach 1949–1953. Dyplom uzyskał jednak dopiero 7 lat później.

Z Wrocławiem związany już od debiutanckiego Pokolenia (1954), nakręconego w Wytwórni Filmów Fabularnych. Historia walczących z okupantem członków Gwardii Ludowej sfilmowana została również we wrocławskich plenerach – na ekranie pojawiły się m. in. ulice Piwna i Benedyktyńska. Po wielu latach trudno jednak rozpoznać w filmie stolicę Dolnego Śląska.

Z pełnego potencjału miasta i charakterystycznych wrocławskich plenerów Wajda skorzystał natomiast w Popiele i diamencie (1958), uznawanym przez Marka Hendrykowskiego za najwybitniejsze dzieło polskiej szkoły filmowej. Wyróżniony nagrodą FIPRESCI na festiwalu w Wenecji film opowiada historię Maćka Chełmickiego, byłego żołnierza Armii Krajowej, któremu przełożeni zlecają zastrzelenie partyjnego dygnitarza, Szczuki. Głównym miejscem akcji jest hotel Monopol (wnętrza odwzorowano w atelier WFF), scena z odwróconym krucyfiksem nakręcona została w kościele św. Barbary przy ul. św. Mikołaja (obecnie Katedra Prawosławna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy), a sekwencja ucieczki Maćka – przy ul. Nasypowej. Legendarną scenę śmierci sfilmowano z kolei na nieistniejącym już dziś wysypisku śmieci (teren obecnego Wzgórza Andersa). Na ekranie pojawia się także Trzebnica – otwierająca film scena nieudanego ataku na Szczukę nakręcona została w okolicy kapliczki św. Jadwigi, na wzgórzu przy dzisiejszej ul. Wrocławskiej.

Poza Pokoleniem i Popiołem i diamentem we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych powstała również część zdjęć do Lotnej (1959) i serialu Z biegiem lat, z biegiem dni (1980), którego współreżyserem, poza Wajdą, był Edward Kłosiński. Atelier WFF okazało się bardzo pomocne zwłaszcza w przypadku Lotnej. Film ukazuje wydarzenia września 1939 roku, natomiast opóźnione zdjęcia plenerowe w podwarszawskim Zegrzynku zaczęły się w październiku, przez co złotą polską jesień odtwarzano w halach produkcyjnych wrocławskiej wytwórni.

Na Dolny Śląsk Wajda zawitał również w 1996 roku. W Wałbrzychu nakręcił adaptację docenionej przez Czesława Miłosza powieści Tomka Tryzny Panna Nikt. W tym samym roku wyreżyserował także Improwizacje wrocławskie – pierwszy spektakl wystawiony w odbudowanym po pożarze Teatrze Polskim. Rok później, na prośbę kardynała Henryka Gulbinowicza, Wajda przygotował wraz z Krystyną Zachwatowicz koncert poezji Karola Wojtyły w wykonaniu aktorów Teatru Polskiego do muzyki Henryka Góreckiego.

Swoje związki z Wrocławiem i WFF Andrzej Wajda podsumował we wstępie do wydanej w 2009 roku pracy Macieja Kozioła pt. Wrocławska Fabryka Snów: „Zostawiłem w tych miejscach cząstkę siebie. Lecz Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu również podarowała mi coś bardzo osobistego. Tętni ona wciąż w mojej pamięci urokiem młodości oraz niepowtarzalną, twórczą energią”[1].

Oprac. Dawid Junke

Twórczość

Obszerną sylwetkę reżysera można przeczytać pod tym linkiem.