Biogram

Roman Załuski – ur. 10 grudnia 1936 roku w Lidzie (obecnie Białoruś) reżyser i scenarzysta, absolwent warszawskiego liceum im. Tadeusza Reytana. W łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej studiował najpierw na Wydziale Ekonomicznym, z którego przeniósł się na Wydział Reżyserii. Ukończył go w roku 1958.

Debiutował w roku 1970 telewizyjnym Domem, zrealizowanym częściowo we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych. Akcja filmu rozgrywa się w Turoszowie i ukazuje mieszkańców miasteczka oraz przemiany, jakie niesie ze sobą budowa kopalni węgla brunatnego. Załuski wyraźnie odciął się od tradycji polskiego romantyzmu oraz wielkich, narodowych tematów i, czerpiąc z dokonań twórców czechosłowackiej nowej fali, skupił się na codzienności bohaterów. Wysiłki twórcy nagrodzone zostały w kraju, do którego tradycji nawiązywał, otrzymał bowiem nagrodę za scenariusz na Międzynarodowym Festiwalu Telewizyjnym w Pradze. Rozpoczętą Domem drogę twórczą reżyser kontynuował w Kardiogramie, gdzie ukazał życie w małej miejscowości na wschodzie Polski.

Z dolnośląskiego punktu widzenia szczególnie interesujący jest kolejny film Romana Załuskiego – Zaraza (1971), opowiadający o autentycznej epidemii czarnej ospy, która wybuchła we Wrocławiu w 1963 roku. Akcja skupia się na działaniach Adama Rawicza (Tadeusz Borowski), lekarza z Sanepidu, który rozpoznaje chorobę i walczy z jej rozprzestrzenianiem. Na ekranie pojawia się wiele plenerów ze stolicy Dolnego Śląska – od zjazdu z autostrady A4 na Bielany, przez Dworzec Główny, lotnisko na Strachowicach, ulice na Krzykach, Fabrycznej i Nowym Dworze, mosty (Grunwaldzki i Zwierzyniecki), aż po turystyczne szlagiery – Ostrów Tumski oraz okolice Rynku. Atmosfera zagrożenia jest w filmie budowana subtelnie – Załuski zadbał, aby stylizacja nie zakłóciła realizmu, dzięki czemu obraz miasta nie został zdemonizowany, mimo apokaliptycznego tematu.

Wrocław sprawia również pozytywne wrażenie w kadrach z Anatomii miłości (1972). Historia skomplikowanego uczucia pomiędzy architektem Adamem (Jan Nowicki) i młodą wdową, Ewą (Barbara Brylska) rozgrywa się zarówno na tle rozpoznawalnych punktów (Ostrów Tumski, most Grunwaldzki, bulwar Xawerego Dunikowskiego), jak i nowo powstających osiedli – główny bohater koordynuje bowiem prace budowlane na Szczepinie. W Anatomii miłości Załuski, zgodnie z tytułem, poddał więzi łączące bohaterów dogłębnej analizie, a jej wyniki nie okazały się pozytywne – kiedy mija już początkowy okres wzajemnej fascynacji Adama i Ewy, tryumfuje egoizm, a ostateczna decyzja o zawarciu małżeństwa podjęta zostaje z wyrachowania.

Reżyser w znacznie lżejszym tonie – choć nie bez ironicznego dystansu – przedstawia miłość w Wyjściu awaryjnym z 1982 roku. Film opowiada historię naczelniczki prowincjonalnej gminy, Jadwigi Kolędowej (Bożena Dykiel), która aranżuje fałszywe małżeństwo dla swojej córki (Maria Gładkowska), kiedy ta niespodziewanie zachodzi w ciążę. Na męża Jadwigi, nieporadnego Władysława (Jerzy Michotek), spada obowiązek odnalezienia odpowiedniego kandydata we Wrocławiu. W sekwencji poszukiwań na ekranie pojawiają się m.in. Rynek, Dworzec Główny, Powszechny Dom Towarowy (obecnie Renoma), ul. Świdnicka i budynek Aresztu Śledczego przy ul. Świebodzkiej. Ujęcia z miasteczka, w którym mieszkają Kolędowie, w rzeczywistości powstały w trzech miejscowościach położonych w powiecie trzebnickim: Prusicach, Krynicznie i Psarach.

Trzeba nadmienić, że zdjęcia studyjne do najpopularniejszych bodaj komedii Załuskiego – Och, Karol (1985) i obu części Kogla-mogla (1988 i 1989) – również powstały we wrocławskiej WFF, mimo że zdjęcia plenerowe kręcono w mazowieckich wsiach i w Warszawie.

W sumie Roman Załuski zrealizował we Wrocławiu 17 produkcji, co stawia go obok Stanisława Lenartowicza i Sylwestra Chęcińskiego w gronie twórców najintensywniej reżyserujących w tutejszej WFF.

Oprac. Dawid Junke

Twórczość

Informacje poświęcone twórczości reżysera można przeczytać pod tym linkiem.