Biogram

Aleksander Ścibor-Rylski (ur. 16 marca 1928 roku w Grudziądzu, zm. 3 kwietnia 1983 roku w Warszawie) scenarzysta i reżyser. W czasie II wojny światowej uczestnik powstania warszawskiego, żołnierz Armii Krajowej. Na Uniwersytecie Warszawskim studiował w latach 1946-1951 polonistykę. Po wydaniu w 1950 roku powieści socrealistycznej pt. Węgiel został uznany za czołowego twórcę realnego socjalizmu i wyróżniony Nagrodą Państwową III stopnia (z tym epizodem ze swojej biografii rozliczył się, współtworząc Człowieka z marmuru Andrzeja Wajdy).

Swój pierwszy scenariusz Ścibor-Rylski napisał do propagandowego filmu dokumentalnego Matrosowcy (1951), opowiadającego o pracownikach radomskiej fabryki obuwia. W 1956 roku na podstawie jego scenariusza Jerzy Kawalerowicz zrealizował sensacyjny Cień, a Jerzy Zarzycki Ziemię. Dwa lata później w filmografii Ścibora-Rylskiego pojawił się pierwszy dolnośląski trop – wtedy bowiem napisał scenariusz do Pigułek dla Aurelii czołowego wrocławskiego reżysera, Stanisława Lenartowicza.

Od tego momentu twórca stworzył sześć scenariuszy (m. in. do kryminału Stanisława Barei Dotknięcie nocy), po czym – dołączając do tzw. buntu scenarzystów – podjął się również reżyserii produkcji na podstawie swoich tekstów. Ostatecznie wyreżyserował sześć filmów, z których pięć zostało zrealizowanych w atelier wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych. Późne popołudnie (1964) i Jutro Meksyk (1965) to dramaty obyczajowe z motywami sportowymi. W 1967 roku powstał osadzony w realiach II wojny światowej kryminał Morderca zostawia ślad,  opowiadający o śledztwie w sprawie zaginionej gestapowskiej listy konfidentów. Produkcja ta jest szczególnie interesująca z dolnośląskiej perspektywy – wykorzystano bowiem nie tylko hale produkcyjne WFF, ale też wrocławskie plenery (na ekranie pojawiają się m. in. place Teatralny i Uniwersytecki, ul. Gabrieli Zapolskiej oraz Urząd Wojewódzki). Ścibor-Rylski w filmie Morderca zostawia ślad nawiązywał do klasycznego amerykańskiego kina czarnego, zarówno na poziomie stylistycznym, jak i fabularnym, chociażby poprzez wprowadzenie postaci femme fatale. Kolejna realizacja reżysera również odwołuje się do gatunku zza oceanu – Wilcze echa (1968) można bowiem nazwać polskim westernem. Dziki Zachód w okresie pionierskim zastąpiony został przez powojenne Bieszczady, rolę protagonisty-samotnego jeźdźca pełni porucznik Słotwina (Bruno O'Ya), któremu przychodzi zmierzyć się z grupą przestępców, poszukujących skarbu UPA.

Ostatni film, opowiadający o bydgoskiej „czarnej niedzieli” we wrześniu 1945 roku, zrealizowany przez Ścibora-Rylskiego we wrocławskiej wytwórni to Sąsiedzi (1969). Po tej pełnej rozmachu produkcji twórca ponownie ograniczył się do tworzenia scenariuszy – spod jego pióra wyszły skrypty m.in. do dwóch mocno związanych z Wrocławiem kryminałów: Złotego koła (1971) Stanisława Wohla i Trądu (1971) w reżyserii Andrzej Trzosa-Rastawieckiego. Zwłaszcza pierwszy z tych tytułów zasługuje na uwagę, gdyż wrocławska topografia odgrywa w Złotym kole kluczową rolę – tytuł odwołuje się do nieistniejącej obecnie ulicy, która przebiegała w miejscu trasy W-Z pomiędzy ulicami św. Antoniego i Ruską.

W kolejnych latach Ścibor-Rylski stworzył m. in. scenariusze do serialu Lalka (1978) Ryszarda Bera oraz Człowieka z marmuru (1976) i Człowieka z żelaza (1981). Andrzej Wajda współpracował już zresztą ze scenarzystą wcześniej, przy Popiołach (1965). Trzeba przy tym wspomnieć, że Pierścionek z orłem w koronie (1992) Wajdy jest adaptacją powieści Ścibora-Rylskiego.

Oprac. Dawid Junke

Twórczość

Obszerne informacje o twórczości Aleksandra Ścibora-Rylskiego można przeczytać pod tym linkiem.