Reż. Agnieszka Holland, 92', Polska 1981

Agnieszka Holland w 1971 roku ukończyła studia na Wydziale Filmowym i Telewizyjnym Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze (FAMU). Swój pierwszy film, „Zdjęcia próbne”, zrealizowała we Wrocławiu. Tu również reżyserka nakręciła jedno ze swych najważniejszych dzieł – „Kobietę samotną”.

Irena pracuje jako listonoszka na wrocławskiej poczcie. Nie ma łatwego życia – codzienność rzuca jej kłody pod nogi. W pracy, jak i w domu, spotyka ją seria niepowodzeń.  Najbardziej jednak dokucza samotność. Kobieta wychowuje nieślubne dziecko, co skazuje ją na społeczny ostracyzm. W jej życiu brakuje osoby, która dałaby jej bliskość i zrozumienie, wsparłaby w zmaganiach z otoczeniem. Swoje uczucia lokuje w kalekim renciście, równie boleśnie doświadczonym przez życie. Czy jest między nimi szansa na trwałe uczucie? Kiedy obojgu zaczyna brakować pieniędzy, Irena decyduje się na desperacki krok.

Jak wiele z filmów zrealizowanych w tamtym okresie, także „Kobieta samotna” zamiast na ekrany kin trafiła na półkę. Kontrowersje wzbudziły m.in. sceny manifestacji opozycji. Do premiery doszło dopiero w 1987 roku – sześć lat po ukończeniu dzieła. Ale Agnieszka Holland po zatrzymaniu filmu przez cenzurę w 1981 roku wyjechała na Zachód, gdzie jej kariera reżyserska rozwijała się z dużym powodzeniem. Zrealizowała m.in. takie filmy, jak „Europa, Europa”, „Zabić księdza” czy „Całkowite zaćmienie”.

„Kobieta samotna” wpisuje się w nurt kina moralnego niepokoju, które zagościło w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu wraz z „Blizną” Kieślowskiego. Agnieszka Holland sportretowała bolesne wykluczenie człowieka i to, jakim piekłem może być życie społeczne. Tym samym podjęła ważny wątek kina moralnego niepokoju – pokazała to, o czym do pewnego momentu nie można było mówić. Oficjalny obraz społeczeństwa PRL znacząco różnił się od rzeczywistości. Istotną rolę w odkłamywaniu tej codzienności podjęli właśnie filmowcy. Akcentowali dwuznaczność postaw i wyborów życiowych. I choć wiele tytułów z tego okresu (lata 1976−1981) zestarzało się dziś wydatnie, to należy oddać znaczenie nurtu w całym polskim życiu kulturalnym tamtych lat. Dziś to znaczące świadectwo zmian, jakie zaczęły kiełkować w społeczeństwie polskim i które ostatecznie przyczyniły się do zmiany systemu politycznego.

Przeczytaj więcej o filmie pod tym linkiem.

Fotografie z planu zdjęciowego można przejrzeć pod tym linkiem.

Oprac. Sebastian Sroka