Reż. Wojciech Jerzy Has, 177', Polska 1965.

Dzieło Wojciecha Hasa, wielkiego wizjonera kina, od lat otoczone jest sławą jednego z najwybitniejszych polskich filmów. Reżyser podjął się na pozór niewykonalnego zadania adaptacji oświeceniowej powieści Jana Potockiego, tak cenionej ze względu na kunsztowną, szkatułkową formę. Poszczególne opowieści dają początek kolejnym wątkom, które coraz bardziej przenoszą nas w niezwykły świat mauretańskiej Andaluzji i fantastycznych historii z pogranicza jawy i snu.

Niezwykłe jest to, że film, choć krajobrazem doskonale imituje andaluzyjskie pejzaże, został zrealizowany w Polsce – w latach 60. Has nie miał możliwości, by kręcić w Hiszpanii. I choć to Jura Krakowsko-Częstochowska ofiarowała swoje plenery, wspomnieć należy, że część zdjęć powstała także we Wrocławiu. W okolicy kąpieliska Morskie Oko wybudowano dekoracje imitujące Madryt. Powstały tu sceny z gospodą, kościołem czy placem Słońca. Zdjęcia realizowano także w Parku Szczytnickim. Filmowe wnętrza powstały we wrocławskim studiu, a pracował przy nich m.in. Tadeusz Kosarewicz. Wiele z filmowych kostiumów po dziś dzień jest przechowywana w dawnej WFF. Muzyka Krzysztofa Pendereckiego, chwilami niepokojąca, potęguje tylko nastrój tajemniczości.

Bohaterem tej opowieści jest Alfons van Worden, niedoświadczony młody kapitan gwardii walońskiej. Wyrusza on w podróż poprzez andaluzyjskie góry Sierra Morena. Droga ta odmieni jego życie i okaże się podróżą inicjacyjną, podczas której kapitan pozna różne spojrzenia na świat i tajemnice w nim zawarte. Napotkane mauretańskie księżniczki tłumaczą mu, że ma do wypełnienia obowiązki względem rodu Gonzalezów. Jest to początek całej serii tajemniczych i niewyjaśnionych komplikacji, z którymi będzie musiał zmierzyć się van Worden.

„Rękopis znaleziony w Saragossie” to przede wszystkim wielki triumf wyobraźni, od dopracowanej scenografii Jerzego Skarżyńskiego, po aktorstwo Zbigniewa Cybulskiego. Choć aktor początkowo nie był przewidywany do tej roli, okazał się doskonałym wyborem i stworzył jedną z najbardziej pamiętnych swoich kreacji aktorskich. Warto dodać, że to jego jedyna kostiumowa rola w karierze.

Film Hasa robi niesamowite wrażenie, a wielu słynnych ludzi kina, jak np. Martin Scorsese (pomagał w akcji zbierania środków na cyfrową rekonstrukcję obrazu), czy David Lynch, uważa go za jeden z najważniejszych filmów w historii światowej kinematografii.

Przeczytaj więcej o filmie pod tym linkiem.

Fotografie z planu zdjęciowego można przejrzeć pod tym linkiem.

Oprac. Sebastian Sroka