Biogram

Zbigniew Cybulski (ur. 3 listopada 1927 w Kniażach, zm. 8 stycznia 1967 we Wrocławiu) pochodził z Kresów Wschodnich, z Dolnym Śląskiem związany od lipca 1945 roku, kiedy osiedlił się w Dzierżoniowie. Tam też skończył gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego (obecnie I liceum – jego absolwentem jest również wybitny wrocławski reżyser, Sylwester Chęciński), po którym podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Krakowie.

Andrzej Wajda zaangażował Cybulskiego do swojego pełnometrażowego debiutu, kręconego we Wrocławiu Pokolenia (1954), w którym zagrał on niewielką rolę Kostka. Większą szansę zaistnienia na ekranie dał aktorowi Stanisław Lenartowicz, powierzając Cybulskiemu główną rolę w swojej noweli z filmu Trzy starty (1955). Nowela kolarska kręcona była w Wałbrzychu (na ekranie pojawia się m. in. Stadion Górnika na Nowym Mieście), a fabuła osnuta jest wokół rywalizacji w wyścigu dookoła Dolnego Śląska. Lenartowicz i Cybulski spotykali się potem jeszcze przy okazji realizacji filmów Giuseppe w Warszawie (1964) i Całej naprzód (1966), które realizowane były we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych.

W 1958 roku Kazimierz Kutz obsadził Cybulskiego w roli zootechnika Więcka we Wdowie, najdłuższej noweli Krzyża walecznych (kręconej, warto nadmienić, w Lubomierzu). W tym samym roku drugi wspólny z Cybulskim film nakręcił również Andrzej Wajda i spotkanie to okazało się przełomowe dla obu artystów. Za namową Janusza Morgensterna Wajda obsadził bowiem Cybulskiego w roli Maćka Chełmickiego w Popiele i diamencie. Arcydzieło późniejszego laureata Oscara za całokształt twórczości także nierozerwalnie związane jest z Dolnym Śląskiem. Aktorski popis Cybulskiego (który czerpał z podpatrzonej w amerykańskich produkcjach metody absolwentów Actors Studio) stał się kamieniem milowym w historii polskiego aktorstwa, a noszony na planie nowoczesny strój i charakterystyczne okulary przeciwsłoneczne uczyniły z Cybulskiego ikonę stylu.

Romantyczna i tragiczna zarazem rola Maćka Chełmickiego otworzyła „polskiemu Jamesowi Deanowi” drzwi do kariery z prawdziwego zdarzenia, ale zarazem była punktem odniesienia, do którego porównywano jego kolejne występy. Aktor obrócił ten fakt na swoją korzyść, tworząc imponujące, autoparodystyczne kreacje w Jak być kochaną (1962) Wojciecha Jerzego Hasa i wspomnianym już Giuseppe w Warszawie. Obie produkcje powstały we wrocławskiej WFF, podobnie zresztą jak Rozstanie (1960), Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) i Szyfry (1966) Hasa, Rozwodów nie będzie (1963) Jerzego Stefana Stawińskiego, Salto (1965) Tadeusza Konwickiego i Jutro Meksyk (1965) oraz Morderca zostawia ślad (1967) Aleksandra Ścibora-Rylskiego.

Z Wrocławiem jest również związana ostatnia, tragiczna karta biografii Zbigniewa Cybulskiego. Ósmego stycznia 1967 roku zginął on na Dworcu Głównym, po nieudanej próbie wskoczenia do pociągu. Od roku 1997 na peronie trzecim, gdzie doszło do tragedii, znajduje się pamiątkowa tablica.

Imię Zbigniewa Cybulskiego nosi – wyposażone w największy w Polsce greenbox – studio filmowe we wrocławskim Centrum Technologii Audiowizualnych.

Oprac. Dawid Junke

Twórczość

Obszerne informacje o twórczości aktora można przeczytać pod tym linkiem.